Op het eerste gezicht nogal verwarrende termen. Zelfs volgens het woordenboek lopen de betekenissen door mekaar. Laten we daarom even duidelijk stellen in welke betekenis ze hier worden gebruikt.

Een ritueel is een ceremonieel gebeuren, dat volgens vaststaande regels verloopt; denk maar aan de handdruk of de militaire groet. Wanneer deze voorschriften worden neergelegd in een handleiding of een scenario spreken we van een rituaal: het Rituale Romanum bijvoorbeeld in de katholieke kerk.. Het geheel van deze voorschriften of scenario’s weerspiegelt vaak de stijl en het klimaat van de omgeving waarbinnen zij worden uitgevoerd; dit noemen we een ritus. In de katholieke kerk kent men de Romeinse, de Griekse, de Maronitische en de Koptische ritus.

Ook de Vrijmetselarij kent verschillende ritussen, gekleurd door plaatselijke gebruiken, de belangstellingssfeer van de samenstellers of het taalidioom. Al deze detailverschillen worden echter gedragen door een gemeenschappelijk doelstelling: de authenticiteit van de inwijding garanderen en voortzetten. Dit gebeurt in alle ritussen op dezelfde basis: de symboliek van het middeleeuwse steenkappersvak, de terminologie van de daarbij horende corporaties en, in de Meestergraad, een mythe die vrij geïnspireerd is door het bijbelse verhaal van de tempelbouw. De verplichte opeenvolging van inwijding in de verschillende graden is in al deze ritussen aanwezig. Zij illustreert het geloof van de Vrijmetselarij in de vervolmaking van de mens.

De Reguliere Grootloge van België beoefent in het Nederlands en in het Frans de volgende Ritussen:

• De Franse Ritus: vult de ambachtelijke symboliek van de Britse erfenis aan met elementen uit de riddertraditie die door de Franse, vaak adellijke Vrijmetselaars was ingevoerd. De Ritus werd in Frankrijk gecodificeerd in 1786. De tijdsgeest voegde er elementen aan toe van een verdraagzaam, eerder gesuggereerd dan verklaard christendom.
• De Filosofische Schotse Ritus: onstond in het zuiden van Frankrijk rond 1774, het is een variante van de Franse Ritus.
• De Aloude en Aangenomen Schotse Ritus: ontstond in Parijs ten tijde van het eerste keizerrijk en bevat zowel Angelsaksische als Franse elementen. Hij legt vooral de nadruk op de alchimistische lectuur van de traditionele symboliek.
• De Gerectificeerde Schotse Ritus: vastgelegd in Lyon tussen 1778 en 1788. Hij gebruikt dezelfde elementen als de Franse Ritus om de basis van de filosofisch-religieuze doctrine van Martinez de Pasquali (1727-1774) over te brengen.
• De Moderne (Belgische) Ritus: een vereenvoudigde versie van de Franse Ritus met talrijke ontleningen aan de “Schotse”. Hij behoort tot het erfgoed van de Belgische Vrijmetselarij uit de XIXde eeuw, die zich uitermate universalistisch opstelde en wordt gekenmerkt door een eigen taalgebruik.
• In het Engels worden de Ritussen van New York en van Californië beoefend. Zelf prefereren zij de benaming “Workings“. Zij werden vastgelegd in de Verenigde Staten in de loop van de XVIIIde eeuw en hebben hun archaïsch en ambachtelijk karakter behouden. De symboliek is ontleend aan het steenkappersvak en beoogt hoofdzakelijk het onderricht van een moraliteitssysteem. De Riten zijn doordrongen van een bijbelse sfeer, geïnspireerd door het protestantisme.
• In het Duits is er nog de Ritus van de AFAM Grootloge van Duitsland en in het Grieks die van de Aloude en Aangenomen Schotse Ritus.